XVIII. Yüzyılda Ruha’da Mütegallibe Hareketleri

18. yüzyıl; Osmanlı merkezi yönetiminin taşra üzerindeki idaresinin zayıfladığı, taşra elitlerinin güçlendiği dönem, âyânlar çağı olarak isimlendirilir. Bu dönem; bir kurtçuğun ağacı içten içe kemirerek çürüttüğü gibi Ruha'nın taşra elit ve mütegallibeleri de reaya ve askerî sınıfa tahakküm ederek şehrin sosyal, iktisadi, kültürel atmosferini çökertmişlerdir. Taşra elitlerinin mahkemede kadı, naip üzerinde kurduğu baskı ya da askeri sınıftan olan vali, yeniçeri serdarı, alaybeyi, subaşı gibi unsurların devletin zor kullanma aygıtını kendi çıkarlarına kullanmaları Ruha'da sıkça görülen olaylar arasındaydı. Reayanın hane-i avarız ve diğer bazı vergi yüklerini hafifletmek ya da askeri sınıfın bazı vergilerden muaf olan seyitler üzerinde kurdukları baskı da kanun tanımazlığın geldiği noktanın sosyal barışı tehdit eder bir hal aldığının açık bir göstergesidir. Osmanlı Devleti, kendi taşrasında yaşanan adaletsizliklere karşı şiddetli tepkiler göstermiş olmasına rağmen âyân ve mütegallibelerin devlete ve reayaya olan baskısını kıramamıştır. 18. Yüzyıl âyan ve mütegallibelerle baş edemeyen devletin bu gruplarla anlaşma cihetine giderek suç işleyen bu taşra elitlerinin bazısını affederek vali tayin ettiği bir zaman dilimidir. Devletin mütegallibe, cebabire, eşirra gibi zulümden beslenen insanlarla anlaşması bu tür faaliyetleri cesaretlendirmiştir. Bu çalışma; milletin elinden lokmasını almaya çalışan mütegallibe ve âyanların anlatıldığı bir çalışmadır. Çalışma; 18. Yüzyılda Ruha'da Mütegallibe adlı doktora tezimin kitaplaştırılması ile tezahür etmiştir. Faydalı olması dileği ile… Dr. Öğr. Üyesi Murat POLAT