Osmanlı’dan Cumhuriyete Modern Tıbbın Tarihi ve Gülhane Askerî Tıp Akademisi

Dr. Robert Rieder Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda modern tıp eğitiminin kurumsal temellerini atan en önemli yabancı hekimlerden biriydi. 1898 yılında imzalanan bir sözleşme ile İstanbul'daki Askerî Tıp Okulu'nda müfettişlik görevine getirilen Rieder, tıp öğretimiyle beraber hastane mimarisi ve hasta bakım sistemini de çağdaşlaştırmayı hedeflemişti. Kısa sürede hazırladığı reform planı doğrultusunda Gülhane Lisesi binasını modern bir hastaneye dönüştürdü ve böylece Osmanlı tıbbında uygulamalı eğitim esasına dayalı ilk klinik sistemini kurdu. 30 Aralık 1898'de açılan Gülhane Hastanesi, dönemin padişah iradesiyle onaylanmış reformların somut bir ürünüydü. Rieder, inşaatın her aşamasında bizzat yer aldı, hastanenin iç düzeninden ameliyathane planlarına kadar her ayrıntıyı çağdaş Avrupa standartlarına uygun biçimde tasarladı. Açılıştan kısa bir süre sonra tüm yatakların dolması, kurumun acil bir ihtiyacı karşıladığını gösterdi. Böylece Rieder Paşa, yalnızca bir müfettiş değil, fiilen Gülhane'nin kurucu müdürü oldu; yönetimindeki bu kurum, Osmanlı'da bilimsel tıp eğitiminin ve hemşirelik mesleğinin başlangıç noktası sayıldı Dr. Rieder'in kaleme aldığı iki ciltlik bu eser, kendi kişisel raporu özelliğini taşırken Türkiye'de modern tıbbın doğuşunu da belgelemektedir. Rieder, gözlemlerini ve reform önerilerini açıklarken, Türk tıbbının yenilenmesi için yeni bir model sunar. Metin bu yönüyle Türk tıbbının yapısal dönüşümüne yönelik bir yol haritasıdır. Rieder'in bu çalışması, Gülhane'nin kuruluşuyla birlikte Osmanlı tıbbında başlayan sistematik modernleşmenin entelektüel temelini oluşturur ve Türk tıp tarihine kalıcı bir yön verir.