Konstantinopolis-İstanbul (Ciltli);İmparatorluk Başkentinde Mekanın ve İmgenin Yeniden İnşası

Yüzlerce yıl boyunca Doğu Akdeniz'in başlıca siyasi, kültürel ve ekonomik merkezi olan Konstantinopolis/İstanbul, birçok defa büyük ölçekli kentsel müdahalelere, iddialı mimari girişimlere sahne oldu. Bu kitap, İstanbul'un bugünkü şeklini almasında önemli rol oynamış böyle bir değişim ve yeniden inşa dönemine odaklanıyor: Şehrin 1453'te Osmanlı hâkimiyetine girmesinin ardından başlayan, Doğu Roma'nın bin yıllık başkentini Osmanlı İmparatorluğu'nun payitahtına dönüştürme projesini konu alıyor. Şehrin Osmanlı egemenliğini simgeleyen anıtlarla donatılması, II. Mehmed'in emperyal vizyonu doğrultusunda ve yeni şekillenen yönetici seçkinler tabakasının katılımıyla gerçekleşmiş; Bizans mirasının seçmeci bir tavırla sahiplenildiği, Rönesans mimarlığına özgü yeni fikirlerin hayata geçirildiği bu süreçte, şehrin inşası imparatorluğun inşasıyla iç içe geçmişti. Konstantinopolis/İstanbul, yalnızca şehrin saraylarının, cami külliyelerinin, anıtsal hamamlarının, konutlarının mimarisini, ticari dokusunun kuruluşunu anlatmakla kalmıyor, idari ve toplumsal bir birim olarak mahalle kurumuna dair kabullerimizi de sorgulayarak şehrin bu dönemdeki yerleşim örüntülerini yeniden gözden geçiriyor. Aynı dönemde Avrupa'da üretilen ve şehri bir bütün olarak gösteren tasvirler ile Osmanlı edebiyatındaki İstanbul temsilleri üzerinden Kostantiniyye imgesinin inşasını, içerdiği çokanlamlılık ve muğlaklıklarla birlikte mercek altına alıyor. Böylece Osmanlı dönemi İstanbul'unun ilk yıllarına dair, hem fiziki mekânları hem de imge ve tahayyülleri kapsayan bütüncül bir bakış açısı sunuyor. Çiğdem Kafescioğlu'nun bu çalışması, Bizans dönemi Konstantinopolis'inin kısmen sahiplenilip kısmen yeniden yorumlanarak erken modern dönem İstanbul'una dönüşme sürecini olanca karmaşıklığı, çelişkileri ve yol açtığı siyasi çatışmalarla birlikte inceliyor. Osmanlı, Bizans ve Avrupa dünyaları arasındaki kültürel temaslarla şekillenen bu geçiş döneminde yeni başkentin çoğul kimliklerini dikkate alan bir portresini çiziyor.