Ahmed b. Muhammed b. Eyyûb el-Verrâk ve el-Megâzî Nüshası

Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hayatını ele alan siyer ilminin bugünkü şeklini almasında meşhur siyer âlimi İbn İshâk'ın payı büyüktür. İbn İshâk'ın Hz. Peygamber'in hayatını anlattığı Sîret'i, diğer adıyla Megâzî'si kendisi yaşarken meşhur olmuş ve yazıldığı dönemde çok sayıda nüsha ravisi ortaya çıkmıştır. İbn İshâk'tan Megâzî'yi üç defa dinleyen İbrâhim b. Sa‘d da meşhur ve güvenilir nüsha ravilerinden biridir. İbrâhim b. Sa‘d'ın nüshasının Megâzî'nin ilk nüshası olması, onun bu konudaki önemini artırmaktadır. Kaynaklara bakıldığında İbrâhim b. Sa‘d'ın nüshasını dinleyenler arasında meşhur Bermekî ailesinin önemli simalarından Fazl b. Yahyâ'nın verrâkı Ahmed b. Muhammed b. Eyyûb el-Verrâk el-Bağdâdî (öl. 228/843) de bulunmak-tadır. Verrâk'ın Megâzî nüshası kısa bir süre içerisinde meşhur olmuş ve ilmî muhitte kabul görmüştür. İbn Ebû Hayseme, Ebü'l-Hasen el-Begavî, Muhammed b. Yahyâ el-Mervezî ve Ubeyd b. Abdülvâhid el-Bezzâr gibi öğrencileri ondan Megâzî nüshasını almış ve bu nüshadan çok sayıda rivayette bulunmuştur. Ayrıca İbn Ebû Hayseme, İbnü'l-Münzir, Ebû Nuaym el-İsfahânî ve İbn Abdülber'in eserlerinde İbn İshâk'ın Megâzî'sinden alıntılarda Verrâk'ın aktardığı İbrâhim b. Sa‘d nüshası-nın tercih edilmesi, sahip olduğu Megâzî nüshasının ilmî anlamda ciddi bir seviyeye ulaştığını göstermektedir. Bu ve benzeri sebeplerden olsa gerek kaynaklarda çoğu kez “sâhibü'l-megâzî” olarak anılmakta-dır. Buna rağmen Megâzî nüshası günümüze ulaşmamıştır. Belirtildiği üzere bazı eserlerde Verrâk'ın nüshasının tercih edilmesi ve diğer kaynaklarda Verrâk'ın aktardığı İbrâhim b. Sa‘d > İbn İshâk > … senedli çok sayıda rivayetin varlığı, Megâzî nüshası hakkında ciddi bir bilginin elde edilmesine imkân sağlamaktadır. Bu çalışmada yukarıda anlatıldığı üzere İbn İshâk'ın Sîret'inin ilk nüshası olan İbrâhim b. Sa‘d nüshasının Verrâk rivayeti, kapsamlı bir şekilde incelenmektedir. Yapılan çalışma sonucunda Verrâk'ın aktar-dığı Megâzî nüshasının İbrâhim b. Sa‘d nüshasının inşası hususunda merkezî bir öneme sahip olduğu anlaşılmaktadır. Verrâk'ın rivayetlere müdahale etmemesi ve onları aynen aktarmaya özen göstermesinin, İbrâhim b. Sa‘d nüshasının inşasında olumlu katkıda bulunacağı dü-şünülmektedir. Ayrıca Verrâk'ın naklettiği Megâzî nüshası rivayetleri, günümüze ulaşan diğer Megâzî/Sîret nüshalarının daha isabetli ve kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesine imkân sağlamaktadır.